Kamienica Wałowa 22
XIX – wieczna kamienica znajdująca się w Radomiu na terenie Miasta Kazimierzowskiego
Kamienica Wałowa 22 wybudowana została w południowej części radomskiego Miasta Kazimierzowskiego na tej samej działce, na której znajduje się kamienica Rynek 12. Od wschodu przylega do XVIII – wiecznej kamienicy Rynek 13, a od zachodu do budynku obecnego Muzeum im. Jacka Malczewskiego, niegdyś Kolegium oo. Pijarów.
Jest to budynek dwupiętrowy z dachem dwuspadowym pełniący obecnie funkcję mieszkalną i usługową (na paterze). Wystrój zewnętrzny w zasadzie nie jest zbyt rozbudowany, wyróżnia się jednak pięcioelementowym podziałem pionowym elewacji frontowej (od strony ulicy Wałowej). Trzy elementy tego podziału – dwa zewnętrzne i środkowy zaakcentowane zostały wystającą ponad dach budynku attyką z elementami wieżyc. Miejsce połączenia z dachem podkreślono prostym i profilowanym gzymsem wieńczącym, dodatkowo rozbudowanym w miejscu złączenia ze wspomnianymi wyżej attykami. Część parterowa budynku została wyodrębniona i podkreślona prostym gzymsem kordonowym.
Na klatce schodowej zachowały się w różnym stanie płytki posadzkowe wyprodukowane w Fabryce Płytek Ceramicznych „MARYWIL”.
Budynek został wpisany do Gminnej Ewidencji Zabytków.
HISTORIA
Na początku XIX w. właścicielem działki, na której obecnie znajduje się kamienica Wałowa 22 był Antoni Majewski. Od strony Rynku stał tu wówczas duży, drewniany, parterowy dom, w miejscu którego wkrótce wybudowano jednopiętrową kamienicę Rynek 12. Tylną granicę działki tworzył mur miejski oraz baszta przylegająca do Kolegium Pijarów. W roku 1823 baszta została rozebrana, a w jej miejscu, od strony nowoutworzonej ul. Wałowej rozpoczęto budowę dwupiętrowego domu Wałowa 22. Rok później kamienica już stała, jednak nie była jeszcze ukończona. W następnych latach wzdłuż działki dobudowano dwie murowane oficyny oraz pomieszczenie nazywane w źródłach wozownią.
Niewiele wiadomo o historii kamienicy, rzadko była ona fotografowana, nie znalazła się również na żadnej pocztówce. Na początku XX w. znajdowała się w rejonie tzw. dzielnicy żydowskiej z licznymi sklepami i warsztatami. Piętra budynku przeznaczono na mieszkania, na parterze w części zachodniej mieściła się niewielka piekarnia. Wspominali o niej nie tylko współcześni mieszkańcy kamienicy, ale także „Informator miasta Radomia 1933/1934”, który pod tym adresem wymienia nie tylko piekarnię należąca do Sz. Wajnmana, ale także skład skórniczy Mechela Fiszmana.
ARCHEOLOGIA
Budynek przylega od strony wschodniej do pozostałości murów miejskich, pod którymi w latach 1966 – 1967 prowadzone były badania architektoniczno – historyczne, którymi kierował architekt A. Gruszecki z Zakładu Architektury Polski Politechniki Warszawskiej. Nadzór archeologiczny prowadził w roku 1966 archeolog mgr Wojciech Twardowski z Muzeum Regionalnego w Radomiu oraz w 1967 J. Gula. Natrafiono wówczas na warstwy z dużą ilością gruzu kamiennego łączonego z rozbiórką fundamentów murów miejskich, w którym znaleziony został materiał zabytkowy datowany na wiek XVIII.
W latach 80. XX w. przy Wałowej 22 w trakcie nadzoru archeologicznego mgr Wojciech Twardowski zlokalizował fragment baszty, czym potwierdził zapis w źródłach, że Antoni Majewski „budowy swojej od strony ulicy Wałowej swym kosztem dokończyć pragnie i w miejscu dotychczas istniejącej baszty mur ceglany wystawić zamierza”.
W roku 2009 w związku z remontem budynku Wałowa 22 w obrębie przejazdu bramnego przeprowadzono nadzór archeologiczny, w trakcie którego odsłonięto pozostałości muru miejskiego (zachowane jedynie w świetle przejazdu, silnie zniszczonego licznymi wkopami pod instalacje wodno – kanalizacyjne i gazowe). Lico południowe muru ułożone było lekko po skosie w stosunku do linii zabudowy Wałowej 22. Szerokość odsłoniętego fragmentu muru wynosiła ok. 2,65 m.
Fundamenty budynku wykonane zostały z samej cegły (bez użycia kamieni). W przejeździe bramnym przecinają one linię muru miejskiego, który z tego też powodu, w trakcie budowy budynku musiał zostać rozebrany.
LITERATURA, ŹRÓDŁA
Marciniak J., Barczyk G., Sprawozdanie z nadzoru archeologicznego przeprowadzonego podczas remontu oficyny przy ul. Wałowej 22, dz.67 w Radomiu, Radom 2009, mps w WKZ;
Jędrzejewicz J., Radom. Szkice z dziejów miasta, Warszawa 1961;
Kalinowski W., Zabudowa rynku radomskiego na przełomie XVIII i XIX w., Biuletyn Kwartalny RTN, t. VI, 1969, z. 4;
Gula J., Twardowski W., Wyniki badań archeologicznych przy średniowiecznych murach obronnych w Radomiu w latach 1966 – 1967, s. 59 [w:] Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego tom VI, z. 3, 1969
GALERIA
