To najpopularniejsza forma badań archeologicznych wymagana na obszarze inwestycji, na którym nie zlokalizowano stanowiska archeologicznego, ale istnieje duże prawdopodobieństwo natrafienia na obiekty i zabytki archeologiczne. Nadzór ma na celu rozpoznanie i zabezpieczenie ewentualnego znaleziska (obiektów), które podczas prac ziemnych mogłyby zostać zniszczone.

Nadzór archeologiczny polega na stałej obecności archeologa w trakcie wszelkich prac ziemnych prowadzonych na terenie objętym nadzorem (zdejmowanie humusu, kopanie fundamentów pod budownictwo mieszkalne, gospodarcze i usługowo – przemysłowe, prace przy kopaniu wszelkich inwestycji liniowych takich jak sieci wodociągowe, kanalizacyjne, gazowe i energetyczne. Archeolog obserwuje i dokumentuje wszystkie znaleziska archeologiczne, jak również warstwy stratygraficzne widoczne w odsłoniętych wykopach.

Jeśli w trakcie prac ziemnych odkryty zostanie zabytek nieruchomy lub warstwy kulturowe i obiekty archeologiczne, dalszy nadzór wymagać będzie konsultacji z Konserwatorem Zabytków, który podejmie decyzję o dalszym zakresie i rodzaju prac archeologicznych.